Doğal
şartlarda kadında bir siklus döneminde bir kez yumurtlama (ovulasyon)
olur ve yumurtanın (ovum) ortalama 24 saat kadar döllenebilme yeteneği
mevcuttur. Dolayısı ile kadının bir siklus içinde gebe kalma şansı çok
fazla değildir. Ovulasyon, kişiden kişiye değişmekle beraber genellikle
bir adet döneminin ortalarında olur. Örnek vermek gerekirse; 26-28 günde
bir düzenli adet gören bir kadında ovulasyon günü siklusun 13-17
günleri arasında ki bir gün olabilir.
Haftada en az iki kez düzenli cinsel ilişkisi olan ve çocuk olmasın diye
herhangi bir korunma yöntemi kullanmayan bir kadın, eğer 1 yıl içinde
gebe kalamıyor ise , eşi ile birlikte değerlendirmeye alınmalıdır.
Ovulasyon Takibi
Adet
kanamasının olduğu ilk günü 1. gün olarak kabul edersek, siklusun 3.-4.
günü vajinal yol ile ultrasonografi yapılır. Her iki yumurtalığın (ovaryum)
görünümü ve içindeki folikül sayıları değerlendirilir. İkinci
ultrasonografik inceleme, ilk değerlendirme sonuçları göz önünde
bulundurularak, yaklaşık siklusun 7.-9. günleri arasında yapılır.
Folikül gelişimi kayıt edilir. Bu bulgular göz önünde tutulmak kaydı ile
siklusun 11-12. günleri tekrar inceleme yapılır. Normal şartlarda
yumurtanın hangi yumurtalıkta gelişeceği belirmeye başlamıştır. Bir
sonraki inceleme en son yapılan inceleme bulgularına göre değişmekle
birlikte 13-14 günlerde yapılır. Ovulasyona hazır olan folikül
yaklaşık olarak 20-22 mm boyutlarına erişmiştir . Bu dönemde yapılacak
olan cinsel birliktelik veya aşılama ( intrauterin inseminasyon)
ile gebelik şansı artar. Ovulasyon gerçekleştikten sonra folikül
içindeki sıvı karın boşluğuna dökülür. Ultrasonografi ile bakıldığında
daha önce 20-22 mm boyutlarında ki folikül kisti küçülmüş ve büzüşmüş
olarak gözlenir (Resim 1-2 ). Rahmin arkasındaki bölgede ( douglas)
karın boşluğuna dökülmüş olan sıvı görülür.
Resim 1-
Ovulasyon öncesi 20 mm'lik folikül
Resim 2-
Ovulasyon sonrası (T.Beşe-özel arşiv)
Gebeliğin Oluşumu
Ovulasyon ile karın boşluğuna dökülen
folikül sıvısı içinde gözle görülmeyen boyutlarda, kadının genetik
şifresini içeren esas yumurta ( ovum) mevcuttur. Bu yumurta tüpün
(tuba) içine girer. Gebelik tubanın içinde olur. Tubanın
içerisinde canlı ve dölleme yeteneği olan ve erkeğin genetik şifresini
taşıyan sperm var ise , sperm ovumun içine girerek döllenme (fertilizasyon)
gerçekleşir ve hücre bölünmeye başlar. Bölünmeye devam ederek
hızla büyüyen gebelik ürünü 4-5 gün sonra rahim içerisine geçer ve
rahim iç tabakası (endometriyum) içerisine yerleşir. Gebelik bu aşama da
ultrasonografik olarak görülemez ama 3-4 gün içerisinde anne ile
arasında kan dolaşımı başlar ve kanda b-hCG testi ile gebelik
saptanabilir. b-hCG düzeyi 1000 mIU civarında vajinal yol ile yapılan
ultrasonografik incelemede gebelik kesesi görülmeye başlar.
Ovulasyon İndüksiyonu ve Rahim İçi İnseminasyon
Çocuk sahibi olabilmek için en sık
kullanılan yöntem yumurtanın ilaçlar ile uyarılarak bir veya çok daha
fazla sayıda folikül gelişimine olanak sağlamaktır. Bunun için ağızdan
alınan ilaç veya deri altına yapılan enjeksiyonlardan yararlanılır.
Yukarıda anlatıldığı gibi ultrasonografik olarak folikül gelişimi takip
edilir. Folikül 18-19 mm erişince folikülü çatlatmak için (ovulasyon)
kalça yolu ile enjeksiyon yapılır. Enjeksiyondan yaklaşık 34-36
saat sonra ovulasyon gerçekleşir. Bu dönemde erkekten alınan spermler
hazırlanarak bir kanül yardımı ile rahim içerisine yerleştirilir.
Böylece kadın yumurtası ile erkek yumurtasının bir araya gelerek
döllenme şansı artırılmış olur. Ağızdan alınan ilaçlar ile çoğu
kez 1-2 adet folikül gelişirken, enjeksiyon uygulanan kadınlarda
doza da bağlı olarak 5-6 adet folikül gelişimi olur. Klasik
yöntemler ile gebelik elde edilemez ise, hasta Tüp Bebek
uygulamaları için sadece bu işle uğraşan merkezlere yönlendirilmelidir.
